Er is al veel over gezegd en geschreven, de ggz en ‘haar’ problemen. De vraag is: zijn het wel haar problemen of ligt hier een veel groter maatschappelijk probleem?
Centramed is de medische aansprakelijkheidsverzekeraar van onder andere 29 grote ggz-instellingen in Nederland. Centramed is een Onderlinge, zonder winstoogmerk en met leden in plaats van klanten. Wij beoordelen zowel beroepsaansprakelijkheid als werkgeversaansprakelijkheid. Op beide gebieden zien ook wij de problemen toenemen. Waar lopen ggz-instellingen tegenaan en hoe vertaalt zich dat in de zorg en uiteindelijk ook financieel?
Onze visie is dat de ggz-instellingen klem zitten. Klem tussen onduidelijke en omvangrijke wetgeving zoals de wet verplichte ggz, zorgverzekeraars die voor een dubbeltje de (complexe) zorg gegeven willen zien, personeelstekorten, toename van zzp’ers en administratieve zorgkantoren die alleen tijdens kantoortijden beschikbaar zijn. Dit zijn een paar onderwerpen die ook al uitgebreid in de diverse media besproken zijn.
Hoge kosten
Zorgverzekeraars beknibbelen op de tarieven voor de te leveren zorg, terwijl deze steeds duurder wordt. Ook ggz-instellingen kunnen hun geld maar één keer uitgeven. Investeer je in je personeel of in de zorg van de cliënten? Of gaat het naar de overhead en naar financiële compensatie(s), omdat je als instelling niet aan je wettelijke verplichtingen hebt kunnen voldoen ten aanzien een veilige werkomgeving van je medewerkers of ten aanzien van de zorg van je cliënten?
Personeelskrapte gevaar zorgverlening
Wanneer er sprake is van een personeelstekort loopt de werkdruk op en komt het team onder hoogspanning te staan. Er is tenslotte een zorgovereenkomst afgesloten met de betreffende cliënten. Dat brengt verantwoordelijkheid met zich mee. Maar wat als de juiste zorg niet geleverd kan worden? Als de zorg afgeschaald wordt heeft de instelling ook minder inkomsten, waardoor er weer andere problemen ontstaan. Als er niet wordt afgeschaald, is het dan nog verantwoord de zorg te leveren die van een ggz-instelling verwacht mag worden? Waarbij het waarborgen van de veiligheid van de medewerkers net zo belangrijk is.
Risico’s van tijdelijk personeel
De inzet van zzp’ers is in de basis geen probleem voor het op peil houden van de fysieke bezetting, maar het geeft weer andere uitdagingen. Zzp’ers verdienen vaak meer dan de loyale, ervaren en toegewijde vaste medewerkers. Ze zijn meestal niet bekend met de intensiteit van een doelgroep binnen de diverse instellingen. Ze kennen de cliënten niet en tegen de tijd dat ze hen kennen, gaan ze naar de volgende opdracht. De vaste medewerkers weten niet wat ze van een net ingevlogen zzp’er kunnen en mogen verwachten. Dit kan weer een gevoel van onveiligheid met zich meebrengen. Het kan ook een onterecht gevoel van schijnveiligheid geven waarmee de kans op incidenten vergroot wordt. Wat als je verwacht dat je tijdelijke collega wel ingrijpt en ondersteunt bij een escalatie en dit niet gebeurt omdat deze toch niet zo bekend is met de protocollen als gedacht? En wat als je collega al 7 diensten achter elkaar heeft gedraaid bij diverse werkgevers? Er kunnen dus onveilige situaties ontstaan ondanks dat de ggz-instelling, als werkgever, de veiligheid van haar medewerkers wil borgen.
Ggz-instellingen lopen vast
Er worden wetgevingen en steeds meer verantwoordingsverplichtingen vanuit zorgverzekeraars opgelegd die vooral ook regeldruk voor ggz-instellingen met zich meebrengen en die daarbij soms moeilijk en of niet uitvoerbaar (b)lijken. Draagt dit bij aan een verbetering van ons ggz-zorgstelsel? De cliënt staat voorop, maar het resultaat blijkt na implementatie anders. En hoe verhouden al deze administratieve taken zich tot de hulpverleners die zich met ziel en zaligheid willen inzetten voor het leveren van de passende en veilige zorg? Daar lijkt het ook aan voorbij te gaan.
In mei 2022 schrijft Minister Helder (Langdurige Zorg en Sport) in een artikel in Zorgvisie dat zij naar een early warning systeem wil om sluitingen in de ggz eerder in de smiezen te krijgen. Ook keurt ze het afwijzen van cliënten omdat ze te complex zijn af. Ggz-instellingen wijzen cliënten niet alleen af op het feit dat ze te complex zijn. Dit heeft vaak meer te maken met het feit dat de complexe zorg niet geleverd kan worden door ggz-instellingen. Dat is geen onwil. Deze zorg wordt niet geleverd omdat het simpelweg (medisch en financieel) niet haalbaar is de gevraagde zorg te leveren.
Wat gebeurt er als je als ggz-instelling de zorg niet meer kan leveren, waar wel recht op bestaat? Als er bijvoorbeeld een voorwaardelijke machtiging of ter beschikkingstelling wordt afgegeven door de burgemeester en er is geen bed vrij, wat dan? Het zorgkantoor is verantwoordelijk voor het zoeken van een bed. Buiten kantoortijden zijn zij niet bereikbaar. Een instelling heeft geen zicht op waar een bed vrij is. Noch hebben zij de tijd om hier extern naar op zoek te gaan. ‘Creëer’ je dan een bed? Het kan ook leiden tot een overweging om geen voorwaardelijke machtiging of terbeschikkingstelling af te geven omdat er intern geen bed beschikbaar is. Cliënten ontvangen op dat moment niet de juiste zorg wat mogelijk weer kan zorgen voor onveilige situaties voor de cliënt en/of de maatschappij. Dit zijn extreme voorbeelden maar duiden de ernst van de vraagstukken waar de ggz-instellingen voor staan.
Welke afwegingen prevaleren binnen de patstellingen die er zijn ontstaan bij dit maatschappelijke probleem? De winst van zorgverzekeraars, de politieke agenda of de zorg voor de cliënt en de medewerkers in de instelling?
Samenwerken aan passende en veilige zorg
Hoe kunnen alle partijen (zorgverleners, zorgkantoren, zorgverzekeraars en overheid) de zorg binnen de ggz weer haalbaar maken op alle vlakken, zodat er veilige en toereikende zorg kan worden geleverd aan de cliënten binnen redelijke termijn? Maar ook dat er een veilige werkomgeving wordt gewaarborgd voor de medewerkers? Dit kan alleen door dezelfde agenda’s te hanteren en hetzelfde doel na te streven en hier ook naar te acteren. Geen verdienmodel en geen ego’s. Alleen dat waar de zorg voor bedoeld is: het beter maken en begeleiden van mensen die hier om vragen en deze zorg ook echt nodig hebben.
Op 16 mei 2023 publiceerde Skipr een artikel over de (maatschappelijke) problemen in de ggz, naar aanleiding van het trendrapport ‘Op het tweede gezicht: Een blik op ontwikkelingen in de ggz’ van Stichting FWG dat maandag 15 mei 2023 is gepresenteerd. Ook hieruit blijkt: de ggz-instellingen hebben een probleem, maar het is voornamelijk een maatschappelijk probleem; een probleem wat iedereen aangaat.